Kiedy sąd może wydać wyrok zaoczny?

Zasadą w postępowaniu cywilnym jest, że sąd wydaje wyrok po przeprowadzeniu postępowania dowodowego na rozprawie. Jednym z wyjątków od tej zasady jest sytuacja, w której sąd ten może wydać tzw. „wyrok zaoczny” (innym wyjątkiem jest możliwość rozpoznania sprawy i wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym, co zostało uregulowane w art. 1481 kodeksu postępowania cywilnego). Jakie są przesłanki wydania tego wyroku?

Przede wszystkim ma to miejsce wtedy, gdy pozwany w ogóle nie stawia się na rozprawę lub pomimo tego, że na rozprawę się stawił to jednak nie bierze udziału w rozprawie. Jednak nawet w takiej sytuacji nie jest dopuszczalne wydanie wyroku zaocznego, m.in. gdy pozwany złożył wniosek o przeprowadzenie rozprawy pod jego nieobecność. Natomiast w przypadku, gdy podstawy do wydania wyroku zaocznego zachodzą – za podstawę rozstrzygnięcia sąd przyjmuje fakty na, które powód wskazał w pozwie oraz pismach procesowych, które pozwany otrzymał do dnia rozprawy (jeżeli nie budzą one wątpliwości oraz nie mają na celu obchodzenia prawa).

Wyrok zaoczny sąd doręcza zarówno powodowi, jak i pozwanemu. Powód może w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia mu wyroku - jeżeli powództwo zostało oddalone – żądać uzasadnienia tego wyroku. Następnie w terminie 14 dni od dnia doręczenia mu wyroku wraz z uzasadnieniem może wnieść apelację. Z kolei pozwany może w terminie czternastu dni od dnia doręczenia mu wyroku złożyć sprzeciw od tego wyroku. W sprzeciwie pozwany winien przytoczyć, m.in. okoliczności faktyczne oraz dowodowy na ich poparcie. W przypadku uchybienia przez pozwanego terminowi do wniesienia terminu, sprzeciw ten zostanie odrzucony, natomiast jeżeli został on wniesiony terminowo dojdzie do wyznaczenia rozprawy oraz do doręczenia tego środka zaskarżenia powodowi. Sprzeciw pozwany może wnieść osobiście, jak i za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika, którym może być, na przykład adwokat żukowo.

W określonych przypadkach (na przykład nieuzupełnienie braków w zakresie zdolności procesowej pozwanego) wyrok zaoczny zostaje uchylony. W pozostałych przypadkach wniesienie sprzeciwu przez pozwanego powoduje dalsze rozpoznanie sprawy na zasadach ogólnych (wyrok zaoczny nie traci mocy i wciąż obowiązuje). Jest to szczególnie istotne, mając na uwadze, że wyrokowi zaocznemu uwzględniającemu powództwo sąd nadaje rygor natychmiastowej wykonalności. Natomiast po „ponownym” rozpoznaniu sprawy sąd wydaje wyrok, którego rozstrzygnięcie odnosi się bezpośrednio do już wydanego wyroku zaocznego. I tak, na przykład sąd może w całości utrzymać wyrok zaoczny uwzględniający powództwo w całości (jeżeli uzna żądanie powoda za zasadne) lub też uchylić wyrok zaoczny uwzględniający powództwo w całości i oddalić powództwo (jeżeli uzna to żądanie za niezasadne).

Pozwany może także cofnąć już wniesiony przez siebie sprzeciw. W takiej sytuacji – co do zasady – sąd winien umorzyć toczące się postępowanie wywołane jego wniesieniem. Powoduje to, że uprzednio wydany wyrok zaoczny staje się prawomocny.